چگونه مطالبه گری کنیم؟

علی رنود ؛ دبیر مجمع مطالبه گران مردمی استان خوزستان ، مبنای دینی مطالبه گری، فرایض امر به معروف و نهی از منکر هستند.

همواره فریضه امر به معروف در کنار فریضه نهی از منکر می آید. یعنی پیش از هر انتقاد از هر رفتار نادرست، راه درست را تشخیص دهیم. از این رو مطالبه گری انتقادی وقتی کامل می‌شود که یک راه حل جایگزین رفتار فعلی نیز به عنوان امر به معروف پیشنهاد شود.

مطالبه گری در عمل

مطالبه گری اگر منجر به امید آفرینی شود میتواند سایر مردم جامعه را به حرکت و مسئولیت پذیری وادار کند و پلان اجتماعی و فرهنگی جامعه را با پلان‌های اقتصادی و امنیتی و ... متقارن کند و منجر به توسعه شود. به عبارت دیگر اگر یک مطالبه گر در مطالبات فوری مردم به عنوان زبان گویای آن‌ها با مسئولین، پیگیر یک مطالبه بحق و دست یافتنی باشد و آن مساله حل شود به طبع با نشان دادنِ عدم بن بست در مطالبات، دیگران را تشویق به شروعِ مطالبه گری می‌کند.

حوزه‌های مطالبه گری

با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص نظام بخشی به فعالیت در حوزه مطالبه گری، فعالیت آتش به اختیاران باید متناسب و متناظر با دستگاه های متولی باشد به عبارت دیگر به تعداد دستگاهها در حوزه‌های تخصصی مختلف اعم از وزارتخانه ها نهادها و... می‌بایست کمیته ها کارگروه‌هایی برای انتقال خواسته مردم به مسئولین مربوطه و همچنین ظرفیتهای موجود به مردم تشکیل شود. دلیل وجود این کارگروههای تخصصی این است که هر کارگروه با فراگیری فرآیندهای قانونی و ضوابط و مقررات موضوع به سمت مطالبه گری منطقی و قانونی رفته و موانعی همچون بروکراسی یا ضعف و عدم وجود قانون باعث ایجاد بن بست در مطالبه حقوق عامه نشود.

نظام مندی و اولویت بندی در مطالبه گری

فعالیت مطالبه گری برای هر فرد با تحرکات بر مبنای اعتقادات فردی آغاز میشود که در ادامه کار می بایست برای افزایش اثرگذاری و حل معضلات بزرگتر و کاهش آسیب پذیری در یک قالب منسجم جمعی ظهور و بروز پیدا کند و علاوه بر افزایش کیفیت مطالبه گری به کلان مسائل جامعه نیز بپردازد. از فواید مطالبه گری جمعی و نظام مند می توان به استفاده از خرد جمعی و کاهش خطا، عدم محوریت فرد، کاهش آسیب پذیری از جانب مفسدین و غرض ورزان، ارتقای وضعیت روانی جامعه در خصوص مطالبه حقوق و ... اشاره کرد.

تقوا در مطالبه گری

آیات قرآن کریم در کنار روایات معتبر از معصومین علیهم السلام معجونی از از راهکارهای مختلف و متعدد در راستای بهتر انجام دادن فرایض الهی را به ما نشان می دهد. طبیعتاً هر عملی در دنیا برای به اجرا درآمدن با چالش ها و آفت های مختلفی روبه‌رو است. مطالبه گری چه شکلی از فریضه امر به معروف و نهی از منکر می باشد در واقع با چالش های گوناگونی رو به رو است که درون خود در بیانات ثقلین اسلام تبیین شده است. به عنوان مثال بیان موضوعی بدون داشتن علم و آگاهی یکی از منکرات برشمرده در اسلام است که صراحتاً در قرآن کریم نهی شده است که امروزه در موارد متعدد شاهد صحبت در خصوص موضوعاتی هستیم که فرد مطالبه گر علم و آگاهی کافی در آن موضوع ندارد و حرفهای صحیح را با تحلیل های محتمل در یک ردیف قرار داده و به مخاطب خود انتقال می دهد که این موضوع آفت های بسیاری را برای شخص و جریان به دنبال دارد. در این میان راهکار اصلی این است که شخص مطالبه گر با مراعات عقاید دینی و ضوابط قانونی در واقع تقوا پیشه کند تا مشمول حمایت خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است "من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب" شود.

طراحی عملیات مطالبه گری

هر عملیات مطالبه گری شامل سه رکن میباشد

اطلاعات

استراتژی

هدف

مطالبه گر ابتدا باید وضع موجود را به خوبی و درستی ترسیم کند و سپس پس از استراتژی مبتنی بر شرع و قانون را همراه با تاکتیک های صحیح و حتی المقدور مجرب طرح ریزی نموده و هدف خود را در بازه های زمانی مختلف به نحوی تنظیم نماید که نهایتاً منجر به رضایتمندی مردم شود. در طراحی عملیات و اجرای عملیات مطالبه گری باید نهایت دقت صورت گیرد که مطالبه گری عمل به تکلیف است و نه راه رسیدن به هدف لذا در مواردی که به دلایل مختلف اهدافی محقق نمی شود مطالبه گر نباید با اصرار بر تحقق هدف مرتکب جرم یا اعمال خلاف شرع شود. به عبارت دیگر باید معتقد باشیم که هدف وسیله را توجیه نمی کند زیرا که در غیر این صورت قطعاً حتی اگر در مسیر درست هم در حال حرکت باشیم به خاطر مبانی نادرست روزی می رسد که منحرف خواهیم شد.

چالش‌های مطالبه گری

عموما چالش های مظالبه گری را می توان در سه حوزه پیش بینی کرد

۱. چالش های ایجاد شده توسط شبکه های فاسد

۲. چالش های ایجاد شده توسط ضعف ساختاری و قانونی

۳‌. چالش های ایجاد شده به واسطه ضعف تخصصی و حرفه ای مطالبه گران

در این بین مشکل ترین چالش معمولا مربوط به حوزه اول است زیرا که شبکه های فساد با تعریف سه لایه هادیان و حامیان و عوامل به شکلی کاملا منسجم وارد می شود و حتی زیرساخت فساد خود را در حوزه تقنین و یا هدایت افکار عمومی و ... به نحوی مدیریت میکند که دو حوزه دیگر چالش ها را نیز بوجود می آورد و این امر گاهی اوقات به حدی حرفه ای صورت میگیرد که فرد مطالبه گر باور نمیکند که با مطالبه یک حق کم اهمیت تر ممکن است رفتاری مورد دلخواه یک شبکه فاسد بزرگ تر انجام دهد که البته امروزه این امر تصریحا توسط مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) در حوزه مراقبت درباره عدم تزریق نا امیدی به اذهان جامعه مطرح شده است و حتی قید خواسته یا ناخواسته را اضافه نموده اند.

یکی از بزرگ تریت چالش های مطالبه گران به صورت مصداقی پرونده سازی های متعددی است که برای آنان درست می شود و محدود به نشر اکاذیب و تهمت و افتراء نمی شود که در ادامه به راهکار پیشگیری مناسبت و مقابله با این معضل می پردازیم.

راهبردهای مقابله با چالش های مطالبه گری

افزایش آگاهی مطالبه گران در تمامی حوزه های نیازمندی اعم از حقوقی، فنی و ... باید به نحوی باشد که اولا وضع موجود به صورت شفاف قابل تعریف شود و ثانیا استراتژی قانونی مناسب سازی شده با افراد نیازمند به آن مطالبه طراحی شود و ثالثا هدف نهایی منجر به افزایش امید و رضایتمندی مردم شود.

یکی از مواردی که باید به دقت توسط مطالبه گر دنبال شود این است که پشتوانه اسنادی حرف ها اولا حتی المقدور بر اساس اسناد رسمی دولتی و اسناد مثبته باشد و ثانیا جوانب قضایی آن سنجیده شود. در این صورت مجکومیت در چنین پرونده هایی معمولا با تخلف قاضی از مقررات یا تفسیرهای خلاف شرع قاضی همراه می شود و فرد مطالبه گر نهایتا راه خروجی از معضل پرونده سازی قضایی پیدا میکند. در محاسبات این مطلب را باید در نظر داشته باشیم که زمین مطالبه گری بسیار میدان جنگی وسیعی دارد و هر اتفاقی در آن ممکن است و این زیرکی فرد مظالبه گر را می رساند که به نحوی بجنگد که یا آسیب نبیند و یا کم آسیب ببیند که بهترین روش این است که پیش تر توضیح داده شد.

یکی دیگر از راهبردهای صحیح این است که ابتدای امر به طریقی به فرد مسئول گفته شود که فلان مساله به استناد فلان مسائل خطاست و اصلاح کند. بالاخره فرد مطالبه گر باسد به فکر اصلاح امور باشد نه به فکر مچ گیری زیرا که اصلاح امور است که منتج به رضایتمندی میشود و البته در کنار آن گزارش مربوطه را به دستگاه نظارتی مربوطه ارسال کند تا با فرد خاطی برخورد کند. تفاوت این راهبرد با راهبرد رسانه ای این است که اولا فرصت موج سواری بر مطالبات بحق مردم توسط دشمن صورت نخواهد گرفت، مضافا اینکه افزایش حجم عملیات رسانه ای و زمان بر شدنِ تحقق مطالبه به دلیل جنگیدن بر سر مسائلی که عموما در حاشیه هستند، باعث کم رنگ شدنِ مطالبه اصلی می شود.

یکی دیگر از راهبردها کشف لایه های حمایتی و هدایتی و عوامل اصلی و فرعی یک فساد است. در حال حاضر با توجه به ساختار حراست ادارات و نهادهای نظارتی مستقر در دستگاه ها امکان فساد تک نفره به نحوی که با آن برخورد نشود تقریبا وجود ندارد و فسادهای رخ داده به صورت شبکه ای صورت می گیرد. دقت داشته باشید فساد شبکه ای با فساد سیستمی متفاوت است. فساد شبکه ای یعنی که چند انسان با اقدامات خود مرتکب مفاسدی شده اند ولی فساد سیستمی یعنی که قوانین مملکت فسادزا هستند. درست است برخی قوانین و مقررات مانند ارز ۴۲۰۰ تومانی باعث ایجاد فساد شدند ولی عموم قوانین حاکم بر کشور بر مبنای اصول دینی و اصول قانون اساسی مصوب شده اند و به لحاظ تقنینی جمهوری اسلامی ایران یکی از بهترین، قوی ترین و عادلانه ترین مجموعه قوانین را در سطح دنیا دارد. عمده مشکلی که باعث می شود گاهی حتی برخی از نخبگان جامعه به اشتباه فساد شبکه ای را به فساد سیستماتیک تعبیر کنند این است که اعضای شبکه فساد با تخلف از برخی مقرره ها فساد خود را قانونی تعریف می کنند و کارشناسان نیز تصور می کنند که فساد قانونی رخ داده و می گویند فساد سیستماتیک است در حالی که حتی اگر قانون ایرادی داشته باشد صرفا بخشی از قانون مشکل دارد و نه تمام قوانین!

یکی دیگر از راهبردها ارتباط گیری موثر با دستگاه های نظارتی است. دستگاه نظارتی به مثابه چشمان نظام و آگاه ترین مرجع از وضع موجود کشور است و بدون تشخیص برخی جریانات نفوذ و یا فسادهای خیلی حرفه ای بدون کمک این دستگاه ها امکان پذیر نیست و در زمان مطالبه رفع فساد این شبکه ها، فرد مطالبه گر اگر حمایت کافی نداشته باشد ممکن است آسیب های جدی ببیند.

راهبرد شکایت متقابل یکی از مهم ترین راهبردهای مطالبه گری است که می تواند تا حد بسیار زیادی خنثی کننده اقدامات سوء در راستای پرونده سازی باشد. از ظرفیت هایی مانند ماده ۹ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر گرفته تا مواد قانونی مربوط به قانون نظارت بر رفتار قضات و ... همگی می تواند ابزار تهدید شبه قانونی مطالبه گران را خنثی کند و جبهه مظالبه گری را تقویت نماید. به فرض مثال وقتی یک قاضی در محکمه صالح به دلیل تخلف خود محکوم شود، قطعا این محک‌میت بازدارنده خواهد بود تا بار دیگر رفتارش را تکرار نکند زیرا مطمئن می شود که فرد مطالبه گر از حقوق خود آگاه است و در مراجع صالح پیگیری خواهد کرد و تا حصول نتیجه مقاومت می کند.

و آخرین و مهم ترین راهبرد پیشنهادی مبحث شبکه سازی است. با شناسایی افراد دغدغه مند و متخصض و متعهد می توان یک شبکه مبارزه با فساد ایجاد کرد تا به جای اینکه فرد در مقابل شبکه های فساد قرار گیرد، شبکه های مطالبه گر در مقابل شبکه های مبارزه با فساد قرار گیرند که در ابعاد کلان اگر همه مردم پای کار مطالبه گری حاضر شوند و شبکه سازی صحیح صورت گیرد شاهد گفتمان شدنِ مطالبه گری خواهیم بود و این جامعه به توسعه اجتماعی که یکی از ارکان توسعه پایدار در یک جامعه است، خواهد رسید.

علیهذا این راهبردها به عنوان مثال مطرح شده است و می تواند راهبردهایی موثر در حهت کاهش اسیب های مطالبه گری باشد.

علی رنود